Koalisyon hükümetlerimiz

İlk yüzyılına yaklaştığımız Türkiye Cumhuriyeti'nin siyasi geçmişi her seçimde bir öncekine göre sürekli olarak farklılık göstermekle birlikte günümüzde de sistem bazlı belirsizlikler varlığını sürdürüyor. Tarihimizdeki siyasal hayatımızda ilk koalisyon hükümeti hangisiydi? Kimler hangi vaatlerle bir araya geldiler? Bunları bir gözden geçirelim istedim. İşte koalisyon hükümetlerimiz;

1. Cumhuriyet Halk Partisi-Adalet Partisi Hükümeti

27 Mayıs İhtilali sonrasında CHP ile kapatılan DP’nin devamı olan Adalet Partisi'nin uzlaşması sonucu, Başbakan İsmet İnönü önderliğinde Cumhuriyet tarihinin ilk koalisyon hükümeti kurulur ve Türk siyasal yaşamı yepyeni bir kavram ile tanışır. Hükümetin sorunlarından birisi AP’nin bir siyasi af istemini gündeme getirmesidir. Bunun yanına Albay Talat Aydemir ve arkadaşlarının, 22 Şubat'ta başarısız bir darbe girişiminde bulunması da eklenir. 22 Şubatçıların affına ilişkin yasa tasarısının görüşülmesi sırasında, AP ile CHP arasında af konusunda varılan anlaşma, AP grubu tarafından kabul edilmeyince İsmet İnönü, 30 Mayıs 1962’de başbakanlıktan istifa etmiş ve AP’nin ve CHP’nin iş birliği ile 20 Kasım 1961’de kurulmuş olan Birinci Koalisyon Hükümeti sona ermiştir.

2. Cumhuriyet Halk Partisi - Yeni Türkiye Partisi - Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Hükümeti

İlk koalisyon hükümetinin travmaları geçmeden İsmet İnönü’nün başını çektiği CHP, YTP, CKMP ve bağımsız milletvekilleri arasında bir koalisyon hükümeti kuruldu. İstikrarsız siyasi hayatın üzerine askeri müdahaleler eklenince koalisyon hükümetlerinin de ömrü uzun olmuyordu. 25 Haziran 1962 yılında başlayan hükümetin çalışmaları yine darbe girişiminde bulunanlara af tartışmalarının bir araya gelmesiyle çalışmalar durma noktasına gelmiş ve 25 Aralık 1963’te İsmet İnönü istifa emiştir.

3. Cumhuriyet Halk Partisi-Milli Selamet Partisi Hükümeti

Süleyman Demirel’in Adalet Partisi’nin tek başına iktidar olduğu yıllar askeri müdahalelerle son bulunca geçici hükümetlerden sonra Bülent Ecevit önderliğinde CHP ve MSP koalisyon hükümeti kuruldu. Siyasi tarihimize damga vuran 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı bu dönemde gerçekleşti.

4. Milliyetçi Cephe Hükümeti

Türk siyasal tarihi adına yeni bir politikanın izlendiği dönemdir. Sağ cenah partileri, sol cenah partilerini iktidara getirmemek ve komünizm tehlikesinin önünü kesmek için Milliyetçi Cephe hükümetlerini kurdular. Adalet Partisi lideri Süleyman Demirel’in önderliğinde Demokrat Parti’den ayrılan 9 milletvekilinin de desteğiyle 31 Mart 1975’te 1.Milliyetçi Cephe Hükümeti olarak da adlandırılan 39. Hükümet kurulmuştur.

5. Adalet Partisi-Milli Selamet Partisi - Milliyetçi Hareket Partisi Hükümeti (2.Milliyetçi Cephe)

1977 seçimlerinde CHP iyi oy almasına rağmen elde ettiği 213 milletvekili hükümet kurmasına yetmediği için AP Genel Başkanı Süleyman Demirel tarafından AP-MSP-MHP'den oluşan hükümet kuruldu. II. Milliyetçi Cephe Hükümeti olarak da anılan bu hükümet döneminde Demirel, devlet bakanlığı sayısını 6’ya çıkarıp 2 kontenjanı başbakan yardımcılığına ayırmıştır. 1978'de AP'den ayrılan 11 milletvekilinin CHP'ye katılımıyla bu hükümet düşmüştür.

6. Doğru Yol Partisi - Sosyal demokrat Halkçı Parti Hükümeti.

1991 erken genel seçimlerinin ardından DYP ve SHP ortaklığıyla 30 Kasım 1991 tarihinde 164 red oyuna karşılık 280 kabul oyuyla kuruldu. 17 Nisan 1993 'te Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ ın ölümü ve ardından Başbakan Süleyman Demirel'in 16 Mayıs'ta Cumhurbaşkanı seçilmesiyle beraber hükümet sonlanır. Yeni hükümet kuruluncaya kadar Başbakanlığa Erdal İnönü vekâlet etmiştir.

7. DYP-SHP Hükümeti ve DYP-CHP Hükümeti

Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Tansu Çiller’in liderliğinde, 25 Haziran 1993’te Sosyal Demokrat Halkçı Parti ile( Günümüz Cumhuriyet Halk Partisi) arasında kurulan koalisyon hükümeti 5 Ekim 1995 tarihine kadar görev yaptı. DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'in başkanlığında, 30 Ekim 1995 tarihinde kuruldu. DYP ile CHP arasında kurulan koalisyon hükümeti, 5 Kasım 1995 tarihinde TBMM'deki güven oylamasında, 243 kabul, 174 ret oyuyla güvenoyu aldı. 26 Aralık 1995'te yapılan milletvekili erken seçimleri sebebiyle, 52. Hükümet istifa etti.

8. ANAYOL Hükümeti

Türkiye’de 1995 seçimleri sonrasında Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel hükümet kurma görevini 132 milletvekiliyle ikinci gelen Anavatan Partisi Lideri Mesut Yılmaz’a verdi. Anavatan Partisi 132 milletvekiliyle mecliste güvenoyu almak için yeterli milletvekili sayısına sahip değildi. Hükümetin kurulması için Anavatan Partisi ve Doğru Yol Partisi 3 Mart 1996 tarihinde partiler arası bir koalisyon protokolü imzalanarak ANAYOL Hükümeti adıyla da bilinen hükümet kurulmuş oldu. Necmettin Erbakan güvenoyu kararını Anayasa Mahkemesi’ne götürdü ve AYM güvenoyu oylamasını iptal etti. Karar sonucu 6 Haziran 1996’da Mesut Yılmaz istifasını vererek hükümetin sonunu hazırlamış oldu.

9. REFAHYOL Hükümeti

Cumhurbaşkanı Demirel, hükümet kurma görevini Necmettin Erbakan’a verdi ve Refah Partisi ile Doğru Yol Partisi'nin oluşturduğu koalisyon hükümeti 28 Haziran 1996 tarihinde kuruldu. REFAHYOL Hükümeti, tarihe 28 Şubat Post modern Darbe kararlarıyla istifaya zorlanan hükümet olarak geçmiştir.

10. ANASOL-D Hükümeti

Anavatan Partisi Genel Başkanı Mesut Yılmaz'ın 20 Haziran 1997 tarihinde, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından görevlendirilerek kurduğu hükümettir. Hükümeti Anavatan Partisi, Demokratik Sol Parti ve Demokrat Türkiye Partisi tarafından bir araya gelen grup kurmuş, CHP’de buna dışarıdan destek vermiştir. Türkbank ihalesindeki yolsuzluk iddiaları üzerine CHP hükümete vermiş olduğu desteği geri çekip gensoru önergesi verdi. Önerge TBMM tarafından kabul edilince güvenoyu almayan ANASOL-D hükümeti 11 Ocak 1999 tarihinde düşmüş oldu.

11. Demokratik Sol Parti-Milliyetçi Hareket Partisi- Anavatan Partisi Hükümeti

18 Nisan 1999 genel seçimlerinden sonra hükümet, DSP lideri Bülent Ecevit’in koalisyon girişimleri sonucu ikinci parti olan MHP'nin Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve dördüncü parti ANAP'ın Genel Başkanı Mesut Yılmaz arasında 28 Mayıs 1999 tarihinde imzalanan protokol ile kuruldu. 2000 ekonomik krizi, Kara Çarşamba adıyla tarihe geçen kriz, İmralı’daki terörist başının idamdan kurtarılması gibi sebepler sonucu ülke kaosa sürüklendi ve erken seçim kararı alındı. 3 Kasım 2002 seçimleri sonucunda Ak Parti tek başına iktidar olmuş ve bu koalisyon hükümetinin temsilcisi üç parti meclis dışı kalmıştır.

Evet, 2002 den bugünümüze kadar Ak Parti Hükümetinin iktidarı tek parti olarak devam etmiştir.

Koalisyon tarihimizi bu kadar kısa özetlemek çok kolay muhakkak, ama yaşanılanları bu kadar kısa anlatabilmek imkânsız tabi ki.

2016 yılındayız ve OHAL kapsamında devam eden bir Meclisimiz var. Önümüzdeki günlerde mutabakat anlamında yeni gelişmeler olur mu olmaz mı bunu zaman gösterecektir.

Hepinize sağlık dolu günler dilerim.