Sıcak havalarda çalışma hangi çerçevede olmalı?

Artan hava sıcaklıkları ile birlikte çalışma birlikte üretim alanlarında ve şantiyelerde iş kazası riskleri artmakta. Yaşanan iş kazalarının önüne geçilmesiyle ilgili olarak TMMOB Makina Mühendisleri Odası Gebze İlçe Temsilciliği Yürütme Kurulu Saymanı Yunus Gönül açıklamada bulundu. Yunus Gönül yaptığı açıklamada, “Yaz aylarında sıcaklıkların artması ile birlikte üretim alanlarında ve şantiyelerde iş kazası riskleri artmaktadır. Bu durum, iş kazalarının, yaralanmaların, sakatlıkların ve ölümlerin azalmasını engellediği gibi, bu tür olayların artmasına da yol açmaktadır. İş kazaları, ülke genelinde işyerlerinde bütüncül bir yaklaşım ve oluşturulacak sistemlerle önlenebilir; ancak ülkemizde ve işyerlerinde böyle bir yaklaşım mevcut değildir. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistikleri, Temmuz, Ağustos ve Ekim aylarında iş kazası sayısının ve iş kazası sonucu ölümlerin arttığını göstermektedir. Çalışanları etkileyen faktörler sadece hava sıcaklığı ile sınırlı değildir. Hava sıcaklığı, çevredeki yüzeylerin sıcaklığı, nem, hava hızı, harcanan enerji, giysilerin niteliği gibi birçok faktör de etkilidir. Bu faktörler, "termal konfor" olarak adlandırılmaktadır.

“BU TÜR ÖNERİLERE YER VERİLMEMİŞTİR”
İşçi sağlığı ve güvenliği düzenlemeleri arasında yer alan ‘İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik’te binalarda termal konfor sağlanmasına ilişkin konular yer almakta ancak dışarıda çalışmaya ilişkin konular bulunmamaktadır. Ülkemizde işyeri bina ve eklentilerinde termal konfor koşullarının sağlandığını söylemek güçtür ve açık alanda çalışmalarda bu durum mümkün değildir. Aşırı sıcak ortamda vücudun ısısını sabit tutmak için gösterdiği çaba ‘sıcaklık stresi’ olarak adlandırılır. Vücut ısısının olması gereken seviyenin üstünde seyretmesi durumunda kalp damar sisteminin yorularak kişilerde sıcak çarpması, sıcak bitkinliği, sıcak döküntüleri ve ısı kramplarına neden olabilir, bazı hayati organların durmasına yol açabilir. Sıcaklığın neden olduğu ısı stresinin bayılma, mide bulantısı ve kramp gibi belirtileri olabilir ve görmezden gelinmesi durumunda vücuttaki bazı organların durmasına yol açabilir. Sıcak havanın zararları ile karşılaşıldığında yapılması gerekenler hakkında çeşitli önerilere ulaşmak mümkün olsa da bu yazıda bu tür önerilere yer verilmemiştir.

“ÇALIŞTIRMAMA YASAL BİR ZORUNLULUKTUR”
Önemli olan, zararlarla karşılaşmamaktır. Bunun yolu da sıcakta çalışmamaktır. Birçok ülkede, 11.00-15.00 ya da 12.00-15.00 saatleri arasında çalıştırmama yasal bir zorunluluktur. Ülkemizde ise sıcak havalarda çalışılmamasına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. İşyerlerinde yapılacak risk değerlendirmesi ile böyle bir karar almak mümkündür ancak işverenlerin böyle bir karar alınmasına razı olmayacağı açıktır. Bu nedenle yasal düzenleme yapmak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. 1995 yılında ABD Şikago'da meydana gelen ölümlerin sıcaklıkla ilişkisini araştırmak üzere yapılan çalışmada ‘ısı indeksi’ kavramı kullanılmaya başlanmış ve hesaplama kuralları belirlenmiştir. Sıcaklık ve bağıl nemin hissedilen sıcaklıkta azalış ya da artışa neden olduğu belirlenmiştir. Bağıl nem arttıkça hissedilen sıcaklık da artmaktadır. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Teşkilatı (NOAA) tarafından hazırlanan tabloda sıcaklık-nem ilişkisi ‘dikkat’, ‘aşırı dikkat’, ‘tehlike’ ve ‘aşırı tehlike’ olarak dört sınıfa ayrılmaktadır.

“RİSKİ AZALTACAK KORUYUCU KURALLAR”
Türkiye'de Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nce "ısı dalgası- ısı indeksi" çalışması bulunmaktadır. Bu çalışmada hava sıcaklığı ile bağıl nem eşleştirilerek ulaşılan değerler dört grupta toplanmıştır: Grup I: Isı veya güneş çarpması, termal şok an meselesi. Grup II: Güneş çarpması, ısı krampları veya ısı bitkinliği. Fiziksel etkinlik ve bu şartlarda etkilenme süresine bağlı olarak şiddetli termal stres ile birlikte ısı çarpması. Grup III: Fiziksel etkinlik ve bu şartlarda etkilenme süresine bağlı olarak kuvvetli termal stres ile birlikte ısı çarpması, ısı krampları ve ısı yorgunlukları muhtemeldir. Grup IV: Fiziksel etkinlik ve bu şartlarda etkilenme süresine bağlı olarak oluşan termal stresten dolayı halsizlik, sinirlilik, dolaşım ve solunum sisteminde birçok rahatsızlık meydana gelebilir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün çalışmasında risklerle ilgili ‘ısı dalgası prosedürü’ önerilmekte ve prosedürde şunlara yer verilmektedir: Bölge veya şehirde tahmin edilen ısı endeks değerleri. Özel hava durumunu detaylı olarak yayınlamak. Isı endeks değerleri ve risk bölgesinin büyüklüğü. Risk altında olanlar. Riski azaltacak koruyucu kurallar.

“BİR SİSTEM BÜTÜNLÜĞÜ OLUŞTURULMALI”
Kuvvetli ısı dalgalarında, acil durum mesajlarını hazırlamada devlete ve yerel sağlık kuruluşlarına yardımcı olmak. Yayın organlarına bu bilgileri ulaştırmak
Yapılması Gerekenler: İşçi sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında ülke ve işyeri düzeyinde bir sistem bütünlüğü oluşturulmalı, denetimler ve cezalar artırılmalıdır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, TMMOB ve TTB tarafından ısı indeksi çalışması yapılmalı, gruplarda alınması gereken önlemler belirlenmeli, Grup IV’te çalışma yasaklanmalıdır. Bu çalışma ile oluşturulan kurallar mevzuata dahil edilmelidir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nda "hayati tehlike" durumunda çalışmaktan kaçınma hakkı bulunmaktadır. Bu hakkın kullanımı, ısı indeksi çalışması gruplamasında IV. Grup değerler içinde tanınmalıdır. Risk değerlendirmesi çalışmalarında ısı indeksi de esas alınmalı, çalışılmaması gereken saatlere yer verilmelidir. Çalışma ve dinlenme saatleri ile uygun dinlenme yerleri buna göre düzenlenmelidir.

“SAĞLIK MUAYENESİ YAPILMASI ZORUNLUDUR”
Türkiye'de Temmuz ve ağustos aylarında açık havada çalışmalarda mutlaka yalıtımlı su matarası verilmeli ve soğuk suyun kolayca sağlanacağı koşullar yaratılmalıdır. Her gün mineral desteği içeren içecekler dağıtılmalıdır. Sendikalar, işçi sağlığı ve güvenliğine gerekli önemi vermeli ve talepleri arasında sıcak havalarda çalışma/çalışmamaya ilişkin kurallara yer verilmelidir. Çalışanlara işe başlamadan önce ve işin tehlike sınıfına göre belirli aralıklarda sağlık muayenesi yapılması zorunludur. Tehlike sınıfı ne olursa olsun, açık havada ya da ısı yayan etmenlerle çalışanların sağlık muayeneleri her yıl haziran ayında yenilenmelidir. İşçilere verilen eğitimlerde, önce işverenin alması gereken önlemler ve buna bağlı olarak uyulması gereken kurallar anlatılmalıdır. İşçi sağlığı ve güvenliği konusunda yasal düzenlemelerin ve önlemlerin artırılması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesinde hayati öneme sahiptir. Bu konudaki duyarlılığın artırılması ve gerekli adımların atılması, işçi sağlığının korunması açısından büyük önem taşımaktadır” dedi.